Tibetaanse klassieke muziek voor de dag van morgen.

Namgyal Lhamo

 De Dalai Lama en TIPA
Toen de veertiende Dalai Lama na een barre tocht door de Himalaya in India aankwam, gevlucht voor de Chinese bezetters, ging hij meteen aan het werk. Hij wilde Tibetaanse vluchtelingen hun culturele identiteit laten behouden, daartoe moesten onder andere scholen worden gesticht. Zo werd in Dharamshala ook TIPA (Tibetaanse Instituut voor Podiumkunsten) opgericht in 1959, vlak nadat de Dalai Lama zijn leven als balling begon. De voorstellingen die door TIPA georganiseerd werden, gaven Tibetaanse vluchtelingen in India even het gevoel dat ze weer thuis waren.
Hoe heeft de Dalai Lama toen al kunnen voorzien van welk belang dit instituut zou zijn voor het behoud van de Tibetaanse opera, theater, muziek en dans? Tot op de dag van vandaag is TIPA cruciaal in het behoud en het onderwijs van de Tibetaanse klassieke muziek.

Namgyal Lhamo, de nachtegaal van Tibet
Een van de bekendste musici die studeerden aan TIPA is Namgyal Lhamo. Zij werd geboren in Tibet. Namgyal werd vanwege haar talent uitgenodigd om aan het Instituut voor Podiumkunsten te komen studeren, op de prille leeftijd van acht jaar. Die muzikale aanleg heeft zij niet van een vreemde, zij herinnert zich nog goed hoe haar moeder altijd zong in huis. Namgyal groeide in de zeventiger jaren uit tot de ster van de Tibetaanse opera’s, waarmee TIPA toen niet alleen in India en Ladakh optrad, maar ook in Australië, Amerika en Europa. Zij was daarnaast populair vanwege het zingen van Nangma en Toeshey (klassieke liederen) en de klassieke gracieuze manier van haar dans. Zij bespeelt verschillende instrumenten zoals de dranyen (Tibetaanse luit), en de gyumang (snaarinstrument).

De waardering die zij kreeg na de opnames van de film Seven Years in Tibet in 2001, waarin Namgyal een rol kreeg, deden haar besluiten weer te gaan optreden.
Sindsdien volgden vele cd’s en films, en nog steeds treedt Namgyal Lhamo op in Nederland en daarbuiten, zo zal zij in november in Spanje een concert verzorgen. Zij trad onder andere op voor de Dalai Lama, Václav Havel en Brad Pitt.

Oude vrienden
Namgyal Lhamo woont sinds jaar en dag in Nederland maar heeft de band TIPA nooit verbroken. Afgelopen zomer bracht zij het instituut nog een bezoek, waar zij onder andere musiceerde met andere oud TIPA leden.

Met de cd reeks “Musical Offerings” keert Namgyal terug naar haar roots. Het eerste deel, “An anthology of Tibetan folk songs”, is gewijd aan traditionele muziek uit drie regio’s in Tibet. Dit jaar verschijnt deel twee uit deze serie,”Anthology of Tibetan Classical Songs”. Tibetaanse klassieke liederen worden verdeeld in drie genres: Nangma, Toeshey, en Trukshed. Deze muziek was een belangrijk element bij bijeenkomsten en feesten van de elite in Tibet voor 1959. Aristocratische families fungeerden vaak als mecenas, waardoor nieuwe liederen konden ontstaan en muzikanten de kans kregen op te treden.

De Nagma stijl komt oorspronkelijk uit Perzië, en kwam door handelscontacten naar Tibet in de zeventiende- en achttiende eeuw. Het Perzische woord Naghma betekent melodie. Veel componisten van dit genre behoorden tot de islamitische minderheid in Lhasa. De liederen starten met een melodieus muzikaal intro dat voor de meeste stukken hetzelfde is. De Nagma liederen zijn verfijnd en statig.

Toeshey is een ander genre uit de klassieke Tibetaanse muziek, dat veel overeenkomsten vertoont met Nagma. Het heeft een ander ritme en het tempo is meestal wat hoger. Het muzikale intro van deze liederen is zo herkenbaar dat iedereen bij de eerste klanken al weet: hier komt een Toeshey. Het Toe gebied in West Tibet was van grote invloed op dit genre. In de loop van de twintigste eeuw werd het populair om Nagma en Toepa volksliedjes samen te voegen tot een zeer dansbare mix. Zo ontstond Toeshey.

Na een Toeshey komt eigenlijk altijd een Trukshed, een snel ritmisch lied, soms gecombineerd met tapdans, luitspelers kunnen hun virtuositeit tonen in de snelle gedeeltes.

Muzikanten die tegelijk konden dansen, zingen en spelen hadden met dit genre veel succes. In lang vervlogen dagen konden rondreizende muzikanten zo aan de kost komen.
De teksten van de klassieke liederen zijn voornamelijk boeddhistisch van oorsprong, zo heeft de zesde Dalai Lama veel liedteksten geschreven.

De kunst van het improviseren is onlosmakelijk verbonden met de klassieke liederen uit de Tibetaanse traditie. Namgyal Lhamo wijkt dus af en toe af van de oorspronkelijke noten of de stijl die ze geleerd heeft. Het is haar manier om een bijdrage te leveren aan het voortleven van de Tibetaanse cultuur.

http://www.namgyallhamo.com/

Namgyal Lhamo, Musical Offerings 2, An Anthology of Tibetan Classical Songs